
Trầm cảm sau sinh là một tình trạng tâm lý có thể ảnh hưởng đến phụ nữ sau khi sinh con. Đây không phải là một cảm giác rối loạn lo âu hay buồn bã thông thường mà là một vấn đề sức khỏe tâm thần ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người mẹ. Nhận diện sớm, tìm hiểu nguyên nhân, và áp dụng biện pháp điều trị cho người trầm cảm sau sinh là rất quan trọng.
Dấu hiệu nhận biết trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh có thể xảy ra trong vòng vài tuần hoặc thậm chí vài tháng sau khi sinh con. Để nhận biết được tình trạng này, cần chú ý đến các dấu hiệu rõ ràng và khác biệt so với những thay đổi tâm lý bình thường sau sinh.
Thay đổi cảm xúc
- Buồn bã, lo âu và mệt mỏi kéo dài, không rõ nguyên nhân. Những cảm giác này có thể kéo dài suốt nhiều tuần và không biến mất, trái ngược với những thay đổi tâm trạng tạm thời sau sinh.
- Mất hứng thú, sự quan tâm và niềm vui với những hoạt động yêu thích, bao gồm việc chăm sóc con cái, sở thích cá nhân hay thậm chí những mối quan hệ xã hội. Họ luôn tự ti rằng mình không phải người mẹ tốt và không thể chăm sóc được con.
- Cảm giác cô đơn, xa cách và không được hỗ trợ. Phụ nữ trầm cảm sau sinh có thể cảm thấy không có sự kết nối với đứa con và những người thân khác trong gia đình, mặc dù tình yêu thương và sự chăm sóc luôn hiện diện.
Thay đổi hành vi
- Một dấu hiệu phổ biến khác là rối loạn giấc ngủ, bao gồm việc ngủ quá nhiều hoặc không thể ngủ được, dù rất mệt mỏi.
- Rối loạn ăn uống cũng có thể xảy ra, với những người mắc trầm cảm sau sinh có thể ăn quá nhiều hoặc không có cảm giác thèm ăn.
- Một trong những dấu hiệu nghiêm trọng nhất là những hành động tiêu cực, tự làm đau bản thân và ý định tự tử. Điều này yêu cầu can thiệp y tế ngay lập tức để bảo vệ tính mạng và sức khỏe tâm thần của người mẹ.
Thay đổi thể chất
- Mệt mỏi, thiếu năng lượng do giảm khẩu vị, khả năng ăn uống
- Mất tập trung
- Đau đầu và đau nhức cơ thể
Nguyên nhân gây ra trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh chưa có nguyên nhân rõ ràng cụ thể nhưng có nhiều yếu tố liên quan và kết hợp với nhau. Có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh bao gồm
- Vấn đề thể chất và cảm xúc: thay đổi đột ngột trong mức độ hormone trong cơ thể, căng thẳng mệt mỏi
- Tiền sử gia đình hoặc tiền sử mắc bệnh trầm cảm
- Ít hoặc không có sự hỗ trợ xã hội
- Rắc rối trong mối quan hệ hoặc hôn nhân
- Có thai kỳ khó khăn
- Em bé mắc một số bệnh lý
- Mẹ đơn thân hoặc có nhiều đứa con (sinh đôi, sinh ba,...)
Tác hại của trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh không chỉ ảnh hưởng đến người mẹ mà còn có thể gây tác động tiêu cực đến gia đình, đặc biệt là đối với sự phát triển của đứa trẻ.
- Suy giảm nghiêm trọng về sức khỏe tâm lý, khiến người mẹ cảm thấy kiệt quệ và không thể hoàn thành các trách nhiệm hàng ngày, gia tăng tình trạng lo âu, mệt mỏi và suy nhược. Nếu không được điều trị kịp thời, trầm cảm sau sinh có thể kéo dài có thể dẫn đến trầm cảm mạn tính.
- Suy giảm các mối quan hệ gia đình, đặc biệt là giữa vợ và chồng. Người mẹ có thể cảm thấy không được hỗ trợ hoặc cảm thấy cô đơn trong việc chăm sóc con cái. Điều này có thể dẫn đến sự xung đột và căng thẳng trong gia đình.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ: mất đi sự kết nối giữa mẹ và bé, ảnh hưởng sự phát triển tâm lý và cảm xúc, bao gồm sự lo âu, khó khăn trong việc hình thành mối quan hệ xã hội và vấn đề hành vi.
- Suy nghĩ và hành vi tự làm tổn thương bản thân: suy nghĩ tiêu cực hoặc cảm giác không thể đối phó với cuộc sống. Trầm cảm nặng có thể dẫn đến ý định tự tử, gây ra mối nguy hiểm nghiêm trọng cho tính mạng của người mẹ và em bé.
Điều trị trầm cảm sau sinh
Việc điều trị trầm cảm sau sinh cần được tư vấn kĩ càng và điều trị thuốc dưới sự giám sát của các chuyên gia y tế. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm
- Tự lực: trao đổi và nhờ sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè; giành nhiều thời gian cho bản thân để làm những việc yêu thích, nghỉ ngơi nhiều hơn, tập thể thao nhẹ nhàng và chế độ ăn uống lành mạnh. Tham gia các hội nhóm các bà mẹ sau sinh để được đồng cảm và chia sẻ.
- Tư vấn tâm lý: các liệu pháp như trị liệu hành vi nhận thức (CBT) có thể giúp người mẹ nhận ra những suy nghĩ tiêu cực và học cách thay đổi chúng.
- Điều trị với thuốc: thuốc chống trầm cảm, lo âu, hormone thường được sử dụng kết hợp với các liệu pháp tâm lý để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Phòng ngừa trầm cảm sau sinh
Phòng ngừa trầm cảm sau sinh là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ phát triển tình trạng này. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm
- Chuẩn bị tâm lý trước sinh: để người mẹ có thể đối mặt với những thay đổi lớn trong cuộc sống. Các khóa học tiền sản, tư vấn tâm lý và việc trao đổi với các bà mẹ có kinh nghiệm có thể giúp người mẹ chuẩn bị tốt hơn.
- Hỗ trợ sau sinh: cung cấp sự hỗ trợ tâm lý và vật chất là rất quan trọng cho các bà mẹ sau khi sinh con. Gia đình và bạn bè cũng cần tạo ra một môi trường hỗ trợ để người mẹ cảm thấy yên tâm và được chăm sóc tối ưu nhất.
- Duy trì lối sống lành mạnh và dinh dưỡng đầy đủ: ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và duy trì giấc ngủ đầy đủ là những yếu tố quan trọng trong việc phòng ngừa trầm cảm sau sinh. Những bữa ăn phụ được tối ưu hoá dinh dưỡng và tiện lợi như Leisure Mom Lacta là một giải pháp để đối phó với những thử thách trong việc nuôi dưỡng con cái của bà mẹ sau sinh.
Hỏi - đáp trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh khác gì với baby blues?
Dữ dội và kéo dài hơn nhiều so với baby blues. Triệu chứng của baby blues thường xuất hiện sớm khi mới vừa sinh con thường tự khỏi sau vài ngày trong khi trầm cảm sau sinh xuất hiện từ tuần thứ hai đến tuần thứ tám hoặc có thể xuất hiện muộn hơn.
Trầm cảm sau sinh có nguy hiểm không?
Đây là một tình trạng tâm lý nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cả người mẹ và em bé. Người mẹ có thể cảm thấy buồn bã, lo âu, mất hứng thú với cuộc sống, thậm chí có suy nghĩ tự tử. Điều này không chỉ làm giảm khả năng chăm sóc và gắn kết với con mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển cảm xúc của trẻ. Trầm cảm sau sinh cũng có thể gây hại đến sức khỏe thể chất và tâm lý của người mẹ, nếu không được hỗ trợ đúng cách.
Làm thế nào để phân biệt trầm cảm sau sinh với stress thông thường?
Khóc nhiều hơn bình thường, cảm thấy tức giận và xa cách em bé. Những cảm xúc mạnh mẽ, gặp nhiều khó khăn khi chăm sóc bé và xuất hiện ý định tự tử hoặc làm hại em bé.
Ai có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh cao?
- Tiền sử gia đình hoặc tiền sử mắc bệnh trầm cảm.
- Ít hoặc không có sự hỗ trợ xã hội
- Rắc rối trong mối quan hệ hoặc hôn nhân
- Có thai kỳ khó khăn
- Em bé mắc một số bệnh lý
- Mẹ đơn thân hoặc có nhiều đứa con (sinh đôi, sinh ba,...)
Gia đình có thể làm gì để giúp đỡ mẹ bầu vượt qua trầm cảm sau sinh?
- Tạo một môi trường yêu thương, hỗ trợ
- Lắng nghe, động viên và chia sẻ cảm xúc của mẹ
- Chăm sóc bé, cho mẹ thời gian nghỉ ngơi và thư giãn
- Khuyến khích mẹ tham gia các buổi tư vấn tâm lý hoặc điều trị y tế
Trầm cảm sau sinh có thể điều trị khỏi hoàn toàn không?
Với sự hỗ trợ từ bác sĩ chuyên khoa, liệu pháp tâm lý, và thuốc nếu cần thiết, hầu hết các bà mẹ đều có thể cải thiện và quay lại cuộc sống bình thường. Tuy nhiên, quá trình hồi phục có thể kéo dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và hỗ trợ từ gia đình.
Nên đi khám ở đâu khi có dấu hiệu trầm cảm sau sinh?
Các bệnh viện, phòng khám chuyên khoa tâm lý hoặc khoa tâm thần, bệnh viện phụ sản có thể thăm khám và chẩn đoán tình trạng này. Các bác sĩ chuyên môn sẽ giúp đánh giá mức độ trầm cảm và đưa ra phương án điều trị phù hợp, bao gồm liệu pháp tâm lý, thuốc hoặc kết hợp cả hai.
>>> Xem thêm: Leisure Mom Lacta - Soup uống dinh dưỡng hạn chế trầm cảm sau sinh, tăng chất lượng sữa mẹ
Tài liệu tham khảo
- Symptoms of Depression Among Women, https://www.cdc.gov/reproductive-health/depression/index.html
- Signs of Postpartum Depression, https://www.webmd.com/depression/postpartum-depression/early-warning-signs-postpartum-depression
- Trầm cảm sau sinh, https://www.msdmanuals.com/vi/professional/ph%E1%BB%A5-khoa-v%C3%A0-s%E1%BA%A3n-khoa/ch%C4%83m-s%C3%B3c-sau-sinh-v%C3%A0-c%C3%A1c-r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-li%C3%AAn-quan/tr%E1%BA%A7m-c%E1%BA%A3m-sau-sinh
- Overview - Postnatal depression, https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/post-natal-depression/overview/