Khuyến cáo sử dụng dung dịch Carbohydrate trước và sau phẫu thuật đường tiêu hóa

bởi: PM_Digital 04 Tháng 07, 2024

Dinh dưỡng xung quanh cuộc phẫu thuật có mục đích cung cấp đủ năng lượng cho người bệnh để giảm thiểu sử dụng khối nạc của cơ thể. Dinh dưỡng tốt có thể cải thiện dược dự hậu của người bệnh, giúp giảm các biến chứng, phòng ngừa tổn thương do các stress oxy hoá, tăng miễn dịch và giảm các đáp ứng có hại gây ra do tăng chuyển hoá. Dinh dưỡng trong phẫu thuật có thể chia ra thành các thời kỳ: trước phẫu thuật, chuẩn bị phẫu thuật và sau phẫu thuật.

Lợi ích của dung dịch carbohydrat trước và sau phẫu thuật đường tiêu hoá

Giai đoạn chuẩn bị phẫu thuật thường diễn ra trong khoảng 24 giờ trước khi bệnh nhân bước vào các cuộc phẫu thuật chương trình. Giai đoạn này, bệnh nhân được khuyến cáo nhịn ăn và cung cấp carbohydratr trước phẫu thuật.

Trước khi phẫu thuật, bệnh nhân thường phải ở trong tình trạng nghỉ dưỡng, có thể không được ăn uống trong một khoảng thời gian dài để chuẩn bị cho quá trình can thiệp phẫu thuật, tránh tồn lưu dạ dày và hít sặc khi gây mê. Điều này dẫn đến sự cạn kiệt năng lượng và mất cân bằng chất dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phục hồi sau phẫu thuật.

Chất lỏng trong suốt bao gồm nước, nước trái cây không bã, nước chứa carbohydrate,… di chuyển nhanh ra khỏi dạ dày sau khi uống. Thời gian làm trống dạ dày của dịch lỏng trong suốt từ 60-90 phút tuỳ người bệnh. Do đó, thay vì nhịn đói thời gian dài, sử dụng dung dịch carbohydrate trước các cuộc phẫu thuật nói chung mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân, bao gồm:

Giảm cảm giác đói khát, giảm lo lắng: Dung dịch carbohydrate cung cấp năng lượng (1g carbohydrat cung cấp 4 kcal) giảm cảm giác đói khát và lo lắng không cần thiết.
Giữ cân bằng nước và điện giải: Việc tiêu thụ Carbohydrate giúp duy trì cân bằng nước và điện giải trong cơ thể, đặc biệt là khi bệnh nhân phải nhịn ăn uống trước phẫu thuật.
Cải thiện sự phục hồi sau phẫu thuật: việc uống carbohydrate hỗ trợ bảo tồn khối cơ, phục hồi chức năng ruột sớm hơn, giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và giảm nguy cơ biến chứng sau phẫu thuật, rút ngắn thời gian nằm viện.
Giảm nguy cơ đề kháng insulin: sử dụng nồng độ carbohydrate thích hợp giúp giảm nguy cơ đề kháng insulin và tình trạng tăng đường huyết thường xảy ra sau phẫu thuật lớn.

Sau phẫu thuật, người bệnh cũng cần bù nước và điện giải, hàm lượng glucid để đảm bảo đủ lượng calo cần thiết để nuôi dưỡng cơ thể. Tuỳ vào từng vị trí phẫu thuật mà thời gian ruột hoạt động trở lại sẽ khác nhau. Và dung dịch trong suốt, dịch carbohydrat thường là các loại dịch sử dụng đầu tiên khi bắt đầu ăn uống lại bằng đường miệng.

Uống dịch carbohydrat trước phẫu thuật có được ủng hộ không?

Nhiều tổ chức y tế uy tín đã đưa ra khuyến cáo về việc sử dụng dung dịch Carbohydrate trước và sau phẫu thuật đường tiêu hóa dựa trên những nghiên cứu và chứng cứ khoa học. Các tổ chức này bao gồm:

- Enhanced Recovery After Surgery (ERAS): khuyến nghị sử dụng Carbohydrate trước phẫu thuật để giảm cảm giác đói khát tăng cường phục hồi sau phẫu thuật, giảm đề kháng insulin.

- European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN): ESPEN đưa ra hướng dẫn sử dụng Carbohydrate trong chăm sóc trước và sau phẫu thuật để cải thiện sự phục hồi chức năng tiêu hóa và tăng cường sức đề kháng.

- Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành Quyết định 181/QĐ-BYT 2024 về việc hướng dẫn nhịn ăn uống và cung cấp carbohydrate trước phẫu thuật. Tài liệu này là cơ sở giúp giảm thời gian nhịn ăn uống và khuyến khích người bệnh uống dung dịch giàu carbohydrate khi chuẩn bị phẫu thuật. Uống dung dịch trong suốt (clear fluid) trước phẫu thuật là an toàn và hiệu quả để giảm cảm giác khát và tăng cường hồi phục sau phẫu thuật.

Hàm lượng carbohydrat khuyến cáo sử dụng cho giai đoạn trước phẫu thuật

Tối ngày trước phẫu thuật: bệnh nhân uống dần 2 khẩu phần (mỗi khẩu chứa 40 - 50 g carbohydrate pha trong 300 mL - 400 mL nước) từ sau bữa tối cho đến khi đi ngủ. Ngày phẫu thuật:

Bệnh nhân không cần truyền dịch bổ sung nước, điện giải hoặc năng lượng trong quá trình chờ phẫu thuật.
Uống 1 khẩu phần theo lịch phẫu thuật:
- Nếu phẫu thuật được lên kế hoạch trước 12 giờ, uống trước 6 giờ sáng.
- Nếu phẫu thuật được lên kế hoạch sau 12 giờ nhưng trước 18 giờ, uống trước 10 giờ 30 phút.
- Nếu phẫu thuật bị trì hoãn đến sau 18 giờ, uống trước 16 giờ.
Hoặc dừng uống ít nhất 2 giờ trước khi phẫu thuật.

Hàm lượng dung dịch carbohydrat khuyến cáo sử dụng cho giai đoạn sau phẫu thuật?

Sau phẫu thuật, việc bắt đầu một chế độ dinh dưỡng sớm, bao gồm cả chất lỏng trong suốt được chứng minh là có lợi cho bệnh nhân trong quá trình phục hồi. ESPEN khuyến cáo hầu hết bệnh nhân có thể bổ sung dinh dưỡng đường miệng trực tiếp, hàm lượng tuỳ thuộc vào khả năng dung nạp của từng bệnh nhân đối với loại phẫu thuật được thực hiện. Người bệnh nên tuân thủ chỉ định của bác sĩ điều trị về lượng dịch và thời điểm uống tuỳ vào từng loại phẫu thuật khác nhau trên đường tiêu hoá. Sau đây là bảng mô tả lượng dịch carbohydrate có thể uống sau một số phẫu thuật đường tiêu hoá đối với người bệnh nuôi ăn qua đường tiêu hoá (không tính các trường hợp phải sử dụng dinh dưỡng tĩnh mạch):

Ngày hậu phẫu	Phẫu thuật thực quản	Phẫu thuật dạ dày	Phẫu thuật ruột non và đại trực tràng
Ngày thứ 1	Lưu ống thông mũi – dạ dày qua miệng nối thực quản. Bắt đầu có thể nhấp môi ít nước lọc, tránh để miệng khô. Bơm thử ống thông hỗng tràng với nước lọc và nước đường (20 – 30mL x 3 lần/ngày).	Bệnh nhân được rút ống thông mũi. Bắt đầu có thể nhấp môi ít nước lọc hoặc nước đường bằng muỗng cà phê.	Bệnh nhân được rút ống thông mũi – dạ dày; giảm đau tốt; Bắt đầu có thể nhấp môi ít nước lọc hoặc nước đường bằng muỗng cà phê
Ngày thứ 2	Qua miệng: Tiếp tục nhấp môi với nước/nước đường; Qua ống thông hỗng tràng: Truyền nhỏ giọt 50ml/bữa ăn x 4 bữa ăn/ngày với sản phẩm dinh dưỡng năng lượng chuẩn/cao (1ml ≥ 1kcal), đạm cao (tối thiểu 4g/100kcal), giàu whey/peptide và chất béo MCT và có thể bổ sung thêm nước đường khoảng 100- 200 mL/ngày.	Uống 50ml nước đường và/hoặc uống sản phẩm dinh dưỡng năng lượng chuẩn, đạm toàn phần (tối thiểu 4g/100kcal) phù hợp. Uống 4 lần/ ngày	Uống 50ml nước đường x 4 lần/ ngày; và/hoặc sản phẩm dinh dưỡng năng lượng chuẩn, đạm toàn phần (tối thiểu 4g protid/100kcal) phù hợp
Ngày thứ 3	Qua miệng: Tiếp tục nhấp môi với nước đường và/hoặc sản phẩm DD năng lượng chuẩn (1ml=1kcal), đạm toàn phần (tối thiểu 4g protide/100kcal), có thể nhiều lần hơn, Qua ống thông hỗng tràng: Truyền nhỏ giọt 50-100ml/ bữa ăn x 4-6 bữa ăn/ngày với sản phẩm DD như trên và nước đường Kiểm tra hoạt động của dẫn lưu màng phổi (có thể chụp lại XQ ngực).
Ngày thứ 4 -6	Qua miệng: Tập uống qua đường miệng vài ngụm nhỏ và 3-4 lần/ngày (nước đường, hoặc sản phẩm dinh dưỡng năng lượng chuẩn, đạm toàn phần (tối thiểu 4g protid/100 kcal), phụ thuộc vào khả năng dung nạp qua đường miệng của bệnh nhân Qua hỗng tràng: Truyền nhỏ giọt 100-150mL/bữa ăn x 4 bữa ăn/ ngày với sản phẩm dinh dưỡng như trên ± bổ sung nước đường qua hỗng tràng.
Ngày thứ 7 - 10	Qua miệng: Uống từ 50-100 ml/lần, 3-4 lần trong ngày bằng nước đường và/hoặc sản phẩm dinh dưỡng năng lượng chuẩn, đạm toàn phần, phụ thuộc vào khả năng dung nạp qua đường miệng của bệnh nhân Qua hỗng tràng: Tiếp tục truyền nhỏ giọt 150-200mL x 4 lần/ngày với sản phẩm dinh dưỡng như trên

>>> Xem thêm: Leisure PreOp - Thức Uống Công Thức Trước Và Sau Phẫu Thuật

Tài liệu tham khảo

QĐ 181/QĐ-BYT QĐ Về việc ban hành tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn nhịn ăn uống và cung cấp carbohydrate trước phẫu thuật chương trình”
A randomized placebo controlled trial of preoperative carbohydrate drinks and early postoperative nutritional supplement drinks in colorectal surgery, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23406311/
Pre-operative oral carbohydrate loading in colorectal surgery: a randomized controlled trial, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16919107/
Preoperative fasting in adults, https://pro.uptodatefree.ir/Show/15698
Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) for gastrointestinal surgery, part 1: pathophysiological considerations, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/aas.12601
ERAS Society, https://erassociety.org/guidelines/
ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery, https://www.espen.org/files/ESPEN-guideline_Clinical-nutrition-in-surgery.pdf
ESPEN practical guideline: Clinical nutrition in surgery, https://www.clinicalnutritionjournal.com/article/S0261-5614(21)00178-3/fulltext
Eating and Drinking after Gastrointestinal Surgery, https://www.plymouthhospitals.nhs.uk/display-pil/pil-eating-and-drinking-after-gastrointestinal-surgery-6257/
Hướng dẫn dinh dưỡng trong điều trị bệnh nhân ngoại khoa, Hội Ngoại khoa và Phẫu thuật Nội soi Việt Nam (VASEL)
Hội Nuôi dưỡng đường tĩnh mạch và đường tiêu hóa Việt Nam (VietSPEN)